Waarom rationele mensen irrationele dingen doen

Ik verbaasde me volkomen toen ik in december 2008 las dat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor 2009 een krimp in de economie voorspelde van 0,75 procent.

Op dat moment was de economische neergang al maanden aan de gang. Bedrijven hadden de investeringen stop gezet. De bouw droogde in razend tempo op. Zo’n beetje elk bedrijf ondervond al consequenties. En dan roept het CBS dat we op de komma nauwkeurig 0,75 procent gaan inleveren!!! Ikzelf dacht eerder aan ruim 5 tot 10 procent. Zonder ratio, gewoon gevoel. Geen ramp, alles gewoon even een stapje terug.

Afgelopen maand (vijf maanden later) had het CBS de verwachtingen bijgesteld: 4,5% krimp. Dat klinkt realistischer. Maar waarom, waarom negeert een bedrijf met zoveel bestudeerde mensen zoveel belangrijke signalen? Waarom kunnen hun modellen deze situatie niet aan? En waar halen ze het lef vandaan om in december persberichten te sturen dat er slechts 0,75% krimp aan komt? Terwijl elke burger snapt dat dat niet klopt. Dat is de bom onder de geloofwaardigheid van je organisatie! Maar bovenal, het is volkomen irrationeel om zo’n persbericht uit te brengen, waarvan je op je klompen kan aanvoelen dat deze waardeloos is. Ze hadden tenminste niks kunnen sturen om in de tussentijd hun modellen aan te passen.

Ik kom het vaker tegen. En dan bij mensen. Ze zijn rationeel ingesteld en maken irrationele keuzes. In het leven laten ze zich het liefst leiden door feiten. Tegelijk zie ik dat dat ze in veel situaties verlamd. Er zijn namelijk dingen die niet zo makkelijk in ratio en modellen onder te brengen zijn. En eigenlijk zie ik dan dat deze mensen andere criteria gaan hanteren om keuzes te maken. Bijvoorbeeld angst. Heel gevaarlijk, maar bovenal irrationeel. En dat snap ik gewoon niet. Rationeel kan ik het nog enigzins verklaren, maar irrationeel begrijp ik er helemaal niks van…

Reactie op Hyves

Erwin van Ginkel

Het is uiteindelijk 4% krimp geworden in 2009. Bron CBS
28 feb 2010, 22:46